Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu, (d. 1969, Sivas), Türk Göğüs Hastalıkları ve Uyku Bozuklukları uzmanı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu uyardı. Ülkemizde yaygın bir hastalık olan astımın oluşum ve ilerlemesinin temel nedenlerinden biri de hava kirliliğidir. İşte astım hakkında bilinmesi gerekenler.
Vücut direncinin düşmesiyle sonbahar ve kış aylarında görülme sıklığı artan zatürre, 3 önemli belirti ile kendisini gösteriyor. Uzmanlar kapalı mekanlarda kolayca bulaşan zatürrenin tedavi edilmediğinde ölümcül olabileceğini ve dünyada her yıl 4.5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olduğunu söylüyor.
Uykuyu yeterince alamamak, herkes için bir problem ancak Japonya'da bu, kronik bir sorun. İşyerinde verimliliği artırmak isteyen Japon firmalar, çareyi uyku odaları inşa etmekte buldu. Yapılan bir araştırmaya göre uykusuzluğun ülkeye maliyeti yılda 138 milyar dolar yani yaklaşık 750 milyar lira oluyor. Göğüs Hastalıkları ve Uyku Bozuklukları Uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu, NTV canlı yayınında Melda Yücel Kocaalp'in konuya ilişkin sorularını yanıtladı.
Araştırma sonuçlarını değerlendiren Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu, “Araştırmayı okudum, 19 tane şuruptan 15’i birbirine benzer olan ve temel amacı öksürüğü kesmek olan ilaçlar. Öksürüğün nedenini iyi anlamak gerekir, aksi halde öksürük şuruplarının tümü ‘tü kakadır, kullanılmaması gerekir’ demek biraz ağır bir ifade olur” diye konuştu.
Uykuder
Türk Toraks Derneği
Multidisipliner Onkoloji Derneği
TUSAD
Akademik Solunum Derneği
TUTD
European Respiratory Society (ERS)
American Academy of Sleep Medicine (AASM)
American Thoracic Society (ATS)
American College of Chest Physician
European Academia of Allergy Immunology
Akciğerin özelikle bağ dokusunun belirgin olarak sertleşmesi, katılaşması ve geri dönüşsüz olarak hasar görmesidir. Esneklik kaybolunca ve doku kalınlaşınca oksijen geçişi bozulur. Hava hava keselerine gitse bile kana ulaşamaz.
Nedeni tam olarak bilinmez. Bir grup hastada romatizmal hastalıklar, mesleki hastalıklar ( asbest, tahıl tozu…), ilaçlar ( Bleomisin, metotreksat) , radyoterapi ve gaz inhalasyonları neden olur.
Sıklıkla 50 yaş sonrası gözükür. Çok ender görülür.
Sigara içmek ve genetic yatkınlık riski arttırır.
Sıklıkla hareket halinde ortaya çıkan nefes darlığı ilk belirtidir. Bazı hastalarda kronik öksürük ile başlayabilir. Hastalık git gide ilerler bu yakınmalar artar. Hasta halsiz, kolay yorulur olur.
İnfeksiyon riskleri artmıştır. Bu hastalarda özelikle sigara içenlerinde akciğer kanseri riski çok artmıştır.
Akciğer hipertansiyonu, kalp yetmezliği ve solunum yetmezliği ileri aşamalarda ortaya çıkar.
Muayenede özel dinleme bulguları vardır. Esas tanı röntgen ile konulur. Bilgisayarlı tomografi en doğru yöntemdir.
Solunum fonksiyon testi, yürüme testleri ve bazı kan testleri ile tanı detaylandırılır.
Kesin uzlaşılmış tedavisi yoktur. Hastada bir ilaç, gaz yada meslek şüphesi varsa bu etkenlerden uzak durulmalıdır. Sigara ve her tür tütün içimi sonlandırılmalıdır.
Hastaya egzersiz programı başlamak yerinde olur. Oksijen gerekli ise başlanmalıdır
Kortikosteroid, pirfenidon ve nintenadip sık kullanılan ilaçlardır. Etkinlikleri sınırlıdır.
Akciğer nakli son evrelerde bir tercihtir. Kök hücre uygulamaları araştırma aşamasıdaki uygulamadır.
Bir hekim için hastalığın tanımı isminde saklı olan gelecek yılların tüm dünyadaki en önemli sağlık sorunlarından birisi.
Başta sigara olma üzere zaralı gazlarınneden olduğu KOAH nefes darlığı ile ortaya çıkar. Ancak hasta nefes darlığını hissetmeden çok once hastalık başlamıştır.
Nefes darlığı hissedildiğinde hastalık ikinci basamağına geçmiştir.
Sigara içme en önemli neden olduğundan sigara içicilerin düzenli olarak göğüs hastalıkları uzmanına kontrolü yada en ufak bir durum değişikliğinde hekime başvurması erken tanıda yardımcı olacaktır.
KOAH belirtileri astım hastalığındakilere benzer.
KOAH astıma göre daha geç yaşta ortaya çıkar. KOAH lı hastaların hemen hemen tamamı sigara içicidir. Az bir kısmı mesleki nedenle KOAH olmuştur. Tandır, ocak önünde yıllarca çalışan ev hanımları da mesleki gruba alınmalıdır.
Astım hastasında alerjik yakınmalar ön plandadır.
Astım ataklarla gelir atak arasında hasta rahattır. KOAH lı hastada az çok sürekli yakınma olur.
Astım tedaviye hızlı yanıt verir. KOAH da bu yanıt daha yavaştır.
Her hastalıkta olduğu gibi KOAH’ dada hekimin sorgusu çok önemlidir.
Nefes darlığı tanımlayan ve sigara içen her hastada KOAH düşünülmelidir.
Bunlar KOAH tanısı koyduğumuz hastalarımızın sözlerinden örnekler.
KOAH şüphesi olduğunda ilk yapılacak şey iyi bir muayene ve Solunum Fonksiyon Testidir. Bu hastalar sigara içici olduğundan akciğer filmi çekmek çok çok yararlı olacaktır.
Her hastalıkta genetik etki vardır. KOAH’ da ilk 5 neden nedir derseniz 4 ü sigaradır.
Erken evre KOAH lı sigarayı bırakırsa sorun yaşamaz.
Tüm evrelerde hastayı rahatlatan tedaviler vardır. Hastanın hem yaşamı uzar hemde rahat yaşar.
Sigaraya devam edilirse tedavi başarısı çok azalır hastalık hızla ilerler.
KOAH tedavisinde ilaç önemli bir yer tutar. Ancak solunum rehabilitasyonu olmadan yapılan tedavi eksik kalır.
Solunum egzersizleri, aşılama, sigara bırakma yaklaşımları….. rehabilitasyonun parçalarıdır.
KOAH ilaçları hava yolu açıcılardır. Bunlar içe çekilerek alınan ilaçlardır. Nefesle çekilen ilaçlar doğrudan akciğer giderler, kana nerdeyse hiç karışmazlar böylece en az yan etki ile kullanılırlar.
Son yıllarda ilaç yanıtı az olan iyi rehabilitasyon uygulanan hastalarda coil ve valf tedavileri uygulanmaktadır. Henüz her ülkede onay almamış bu tedaviler ileri vakalarda iyi bir rehabilitasyon ve ilaç tedavisi sürecine ragmen yanıt alınamadıysa denenebilir.
Yabancı madde bedene alındığında beklenen yanıt, sorun çıkmadan bağışıklık sistemi (savunma sistemi) yardımı ile maddenin zararsız hale getirilmesidir. Bu süreçte ortaya çıkan maddelerin kendileri yada başlattıkları reaksiyonlar bedene zarar veriyorsa bu duruma "alerji " denir. Alerji, hava yolu ile, gıda ile yada temas yolu ile gelişebilir.
Alerji hangi hastalıklara yol açar?
Alerji üst hava yollarında etkinse alerjik nezle, gözde ise alerjik göz nezlesi, alt solunum yolunda ise astıma yol açar. Deride görülen alerjik durum ürtiker olarak adlandırılır. Bir insanda sıklıkla birden fazla organda alerji olur.
Neden herkeste alerji yoktur?
Bir madde ( ev tozu, ot poleni, hayvan tüyü) bir insanda alerjiye yol açarken, diğerinde hiçbir sorun yaratmaz. Bunun nedeni kalıtımdır. Her insan bu maddelere karşı tepki verir. Bazıları bu tepkiyi IgE adlı maddelerle(antikorlar) bazıları IgG adlı maddelerle yapar. IgE adlı antikor ile yapan bedenlerde alerjik yakınmalar ortaya çıkar. ( Bu madde kan incelemelerinde alerji tanısı için kullanılır)
Alerji hangi yaşta başlar?
Sıklıkla erken yaşta ortaya çıkar. Ancak alerjinin olması için alerjik madde ile karşılaşmak gerekir. Kutupta doğup yaşamış bir insan 50 yaşında fındık ağacı poleni ile karşılaşırsa 50 yaşında alerjisi olabilir. Ev tozu akarları (mite, mayt) kuru iklimde bulunmaz (Ankara, Niğde...) nemli yerlerde çoktur( Karadeniz, İstanbul) 50 yaşına dek Ankara da yaşayan bir insan bu yaşta nemli bir yere giderse alerjisi ortaya çıkabilir.
En çok nelere karşı alerji vardır ?
Hava yolu ile bulaşan alerjiler en çok, ev tozu akarı, ot poleni, kedi tüyü, ağaç poleni ve küflere karşıdır. Sigara dumanı, yemek kokusu alerjisi yoktur. Herhangi bir şeye alerjisi olan herkes duman ve keskin kokulara daha fazla duyarlıdır (nonspesifik uyarıcılar). Üstelik bu koku ve dumanlar alerjisi olmayanlarda da yakınmaya yol açar.
Öksürük solunum yolu hastalıklarında sıkça rastlanan belirtilerden biridir.
Solunum yollarına giren yabancı maddeleri ya da içeride oluşan bronş salgısı, kan, balgam gibi patolojik maddeleri dışarıya atmak için bir refleks biçiminde ortaya çıkar. Şiddetli bir soluk vermeyle birlikte gırtlağın kapanmasını sağlayan ses tellerinin kasılmasıyla oluşur. Göğüs kaslarının bu sıradaki ani kasılmasına karın kasları da eşlik eder. Soluk borusunun içindeki basıncın yükselmesi gırtlağı açılmaya zorlar ve zorlanan gırtlaktaki ses tellerinin titreşimi tipik öksürük sesinin çıkmasına yol açar. Öksürük solunum yollarının herhangi bir bölümünün uyarılmasıyla gelişen bir refleks değildir.
Örneğin, akciğer hava keseciklerinin duvarı uyarıldığında insan öksürmez. Öksürük öncelikle gırtlak, soluk borusu ve bronşların bir bölümünden kaynaklanır.
Zatürree gibi bir akciğer hastalığında balgam bronşlara ulaşmadıkça öksürük görülmez. Akciğer zarı hastalıklarında, örneğin plöre-zideyse inatçı bir öksürük vardır. Öksürük, solunum yollarında gerçek bir hastalık olmadan da histeri ve ruhsal gerginliğe bağlı olarak baş gösterebilir.
Öksürüğün tedavisi bağlı olduğu hastalığa yönelik olmalıdır. Kuru öksürük, hava kirliliği veya sigara gibi tahriş nedenleri ortadan kaldırıldığı zaman çoğunlukla kesilir. Güzel bir havalandırma ve havanın nemlendirilmesiyle birlikte öksürük büyük oranda azalır.
Enfeksiyon kapılmış ise bu öksürük, antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Enfeksiyonlardan kaynaklanan öksürükler, mikropların akciğerlerde birikmemesi için, kesilmeyip aksine desteklenir.
Bahar Geliyor, Bahar Alerjileride...
Baharın gelmesi ile ortamdaki polen yoğunluğunda artış olacak. Bu durum mevsimsel alerjileride arttıracak.
Ülkemizde bulunan bitkiler dışında ithal olarak gelen, ev ve sokaklarımızı süsleyen bitkiler sık rastlamadığımız türlerle bile alerjik durumlara yol açıyor.
Genç yaşta ortaya çıkar dediğimiz alerjinin farklı bir yüzü ile karşı karşıya kalıyoruz. Tüm alerjiler gibi polen alerjileride kişiye özel. Örnek olarak bir ağaca karşı alerjiniz varsa ve o ağaç yaşadığınız ortamda yoksa bunu bilemezsiniz. Ancak o ağacın olduğu ülkeye gittiğinizde bunu anlarsınız. Peki o ağaç size gelirse, sokağınıza, bahçenize dikilirse . Alerjeniniz ( alerji yapan madde) ayağınıza gelmiş olur. 30 yaşında bir insan bu durumda kendini "alerjik" olarak tanımlamaya başlar.
Yıllardır bahar alerjisi olanlarda ısınan havalarla beraber hapşırmaya, burun silmeye, öksürmeye ve astım halleride varsa nefes darlığı çekmeye başlarlar.
Aşağıda alerji, tanısı ve tedavisi ile ilgili bilgiler bulacaksınız.
Alerji insanda yalnız bir bölgeyi yada birçok bölgeyi etkileyebilir. Göz alerjisi ( konjuktivit), burun alerjisi ( rinit) alt hava yolu alerjisi ( bronşit, astım) birlikte yada tek başına olabilir.
Alerji nerede olursa olsun tekrarlayıcı özelliktedir. Gün yada yıl içinde değişim gösterir. Yani kedi alerjisi olanda her kedi temasında alerji olur. Ot poleni alerjisi mevsimseldir. Ortaya çıktığı mevsim belirlidir. ( Coğrafyaya göre değişebilir) Ev tozu akarı alerjisi ev ve tekstil yoğun yerlerde oluşur. İş yeri yada sokak da ortaya çıkmaz.
Gözde batma, kızarma ve sulanma göz alerjisinin. Burunda kaşınma, akma ve hapşırma alerjik nezlenin belirtisidir. Kuru öksürük ve hırıltılı solunum alerjik bronşitte görülür. Alerjiye bağlı olarak, uyku bozukluğu, yorgunluk, dikkat toplama güçlüğü olabilir.
Alerji tanısı nasıl konulur?
İyi bir öykü alerji tanısı için nerdeyse yolun yarısıdır. Başka bir deyişle laboratuar bulgular ne olursa olsun hastanın yakınmalarına uyum sağlamıyorsa değersizdir. Alerji tanısında hedef organın muayenesi ( göz, burun...) , kan incelemeleri ve deri testleri kullanılır.
Hangi ayda hangi alerjiler sıktır?
Ev tozu akarı (mite) alerjileri sonbahar, kış ve ilkbahar’da sıktır. Ancak polen alerjilerinin ayları farklıdır. Tabloda sık görülen alerjilerin dağılımı görülüyor.
Ocak |
Fındık,kızılağaç |
Şubat |
Fındık, kızılağaç |
Mart |
Fındık, Kızıl Ağaç, Kavak |
Nisan |
Kızıl ağaç,Kavak, Huş,Meşe,Dışbudak |
Mayıs |
Kavak,Huş,Çimen, Meşe, Dışbudak |
Haziran |
Çimen, Tahıl, Aslanağızı, Sinirotu |
Temmuz |
Çimen,Tahıl,Aslanağızı,sinirotu |
Ağustos |
Çimen,Tahıl,Aslanağızı,sinirotu |
Eylül |
Çimen,sinir otu,tahıl |
Alerjinin nedeni nasıl anlaşılır?
Hangi maddeye alerji olduğu en kolay ve ucuz alerji deri testleri ile konulur. Test bulguları kan bulguları ile onaylanabilir. Çocuklar için deri testi özel aplikatörlerle yapılırsa daha az can yakıcı olacaktır. Alerji testi yaptırmadan en az 24 saat tercihen 48 saat önce alerji ilaçları kesilmelidir. Bazı ilaçlarda süre uzayabilir.
Alerji tedavisi nasıl yapılır?
Alerjinin ilk tedavisi kaçınmaktır. (alerjenin uzaklaştırılması) İlaç tedavisi ve aşılama bundan sonra gelir.
Alerji hayvan tüyüne karşı ise hayvandan, küfe karşı ise küften uzaklaşmak esastır. Ev tozu ve polenden uzaklaşmak olanaksızdır. Bu durumda diğer tedaviler devreye girer.
Alerjik maddeden nasıl uzaklaşılır?
Bir çavdar poleni rüzgarla 100 kilometre den fazla yol alabilir, yani trakyada ki bir tarlada üretilen çavdar, İstanbul şehir merkezine ulaşabilir. Kavak, çimen, çam... poleninden uzaklaşmak kolay değildir. Bahar ayında evden fazla çıkmamak, yada çıkınca maske kullanmak çözüm olabilir. Ancak her iki yöntemde hastalarca tercih edilmemektedir.
İlaç tedavisinde neler kullanılır, süre nedir?
Ağızdan alerji hapları- şurupları ve burun spraylari sık kullanılan ilaçlardır. Yakınmayı geçirirler tedavi edici değillerdir. Mevsimsel alerjiler de tek başına kullanılabilirler. Yeni araştırmalar uzun dönem kullanmanın (3-6 ay) tedavi edici olduğunu iddia etmektedir. Alerji ilaçları genelde yatarken alınır, bunun nedeni uyku yapıcı dikkati azaltıcı yan etkileridir.
Kortizon alerjide kullanılır mı?
Elbette, kortizon ağır alerjilerde ataklarda damardan bile kullanılabilir. Uzun dönem yüksek doz kullanımında yan etki olabilir. Spray ve toz tipleri ( nazal spray, inhaler, turbuhaler, easyhaler, diskus,aeroliser) çok düşük kortizon içeririler yıllar boyu kullanılsa da kortizonun ünlü yan etkilerine yol açmazlar. Ancak hekim kontrolü olmadan kullanılmamalıdır.
Alerji aşı tedavisi nedir? Nasıl yapılır?
Kaçınma olanaksız, ilaç kullanımı uzun sürüyorsa ve hastanın alerji nedeni bulundu ise uygulanabilir. Amacı alerji yapan maddeyi bedene artan dozlarda sokarak bedeni alıştırmaktır. Eski yıllarda cilt altı iğne aşıları ön planda iken günümüzde dil altı damlalar sık kullanılmaktadır. Polen aşılaması için tablet aşılar kısıtlı sayıda madde için piyasada bulunmaktadır.( Hekim tanısı ve önerisi ile kullanılabilirler)
Alerji'de Aşı Tedavisi Var mıdır?
Uzun yıllardır allerjide aşı tedavisi uygulanmaktadır. Önceleri hekimler aşıyı hazırlar ve birden fazla allerjiye karşı aynı anda aşılama yaparlardı. Bu yöntemle aşı tedavisi yıllar sürerdi. Sonraki yıllarda bu etkisi az, yan etkisi fazla yöntemden vazgeçildi. Onun yerine spesifik yani ne allerjiniz varsa ona karşı daha saf ürünlerle aşılama uygulanmaya başlandı.
Aşı tedavisinden Amerika ve Avrupa'da vaz geçildiği söyleniyor. Doğru mu?
Aşı tedavisinin vazgeçilen tipi spesifik olmayan, home made( fabrikasyon olmayan- hekimin ürettiği) olan türler. Bilakis gelişen teknoloji ile aşı tedavisikullanımında bir artma eğilimi var. Daha fazla araştırma ve daha kolay kullanılan ürünler kullanıma sunuluyor. Amerikan allerji akademisinin görüşüne https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/treatments/allergy-shots-(immunotherapy) adresinden ulaşabilirsiniz. Burada allerjik aşı tedavisi kime gerekir kime yapılır bulabilirsiniz. Aynı bilgilere benim hazırladığım sayfadanda Türkçe ulaşabilirsiniz.
Aşı tedavisi hangi durumlarda yapılır? Nelere karşı aşı var ?
Deri testi ve hekimin sorgusu sonrası allerji tanısı aldı iseniz, allerjik maddeden uzak duramıyorsanız aşıtedavisine adaysınız. Bu kararı uzman hekimin vermesi gerekir. Hekim karar ve kontrolü olmadan aşı tedavisi olmaz. En çok ev tozu, polen ve arı allerjisine karşı aşı yapılır. Gıda allerjilerinde yapılmaz.
Aşı tedavisi nasıl uygulanır?
Cilt altına iğne ile uygulama en fazla deneyim olan durum. Ancak yıllar içinde dil altı damla ve özelikle polen allerjisi için dil altı tablet aşıların kullanımı çok arttı.
Aşı uygulamasının tehlikeleri var mı?
Her tedavi belirli oranda tehlike içerir. Piyasaya sunulan tedaviler bunu en az içerenlerdir. Ancak aşı tedavisinde allerjiniz olan ürünün azar azar size verildiğini unutmayın. Bu nedenle dilaltı damla ve tablette bile allerjik durum tedavis sırasında olabilir. Cilt altı enjeksiyonu uzman hekim uygulamalıdır. Böylece risk azaltılır. Yanlış uygulama allerjik şok bile yapabilir.
Alerjenlerden ne denli uzak olunursa yakınma o denli az olur.
Evcil hayvanlar, kozmetikler, ilaçlar… gibi alerjenlerden uzak durmak kolaydır. Ancak, ev tozu akarı, polen, küf gibi alerjenler ne yazık ki yaşantımızda her an karşılaşılabilen ve uzak kalmakta zorlanacağımız maddelerdir.
Ev tozu akarından korunma:
Akarlar gözle görülemeyen eklem bacaklar ailesinin üyesi olan böceklerdir. Dermatophagoid denilen türleri sık olarak görülür ve alerjiye neden olur. Bu böceklerin dışkıları alerjiktir.
İnsan ve evcil hayvanların deri döküntüleri ile beslenirler. Sıcak ve nemli havayı çok severler. Yatak, yastık, halı, koltuk….gibi ev tekstil ürünlerinde kolayca birikirler.
Akarlardan tam olarak kurtulmak olanaklı değildir. Bu yüzden ortamdan azaltıcı önlemler alınabilir.
NEMİ azaltın:
Akarlar % 50 nem oranı altında yaşayamaz. Nemi azaltmak için iyi bir havalandırma, sıvı kaçaklarının engellenmesi gerekir.
TOZ tutan ürünlerden uzak durun:
Özelikle yatak odasında tozu az tutan kumaşların kullanılması gerekir. Yatak takımları en az haftada bir değişmeli, bu takımlar 60 derecenin üstünde yıkanmalı ve iyice kurutulduktan sonra kullanılmalıdır.
Kullanılan yatak ve yastık yün, kuş yada kaz tüyü olmamalıdır. Özel alerjik kılıflar işe yarar.
Duvardan duvara halı yada büyük halılar yerine yıkanabilen kilimler kullanılmalı bu kilimler yine 60 derece üstünde yıkanmalıdır.
Yatak altlarında depolama uygun değildir. Çok gerekli ise özel plastik kılıflarda saklama yapılabilir.
Evcil hayvan alerjisi olmasada evcil hayvanlar evdeki akar nüfusunu arttırır. Bu nedenle yatak odasında evcil hayvan olmaması sağlanmalıdır.
TOZU ortamdan en iyi biçimde kaldırın.
İyi bir elektrik süpürgesi yararlıdır. Bu süpürgenin HEPA filtreli olması tercih sebebidir. Aksi halde temizlemede toplanan tozun bir kısmı havaya dağılır.
Özel temizlik ürünleri ile ilgili kesin başarı kanıtları yoktur. Ancak ekonomik olarak olanak varsa bu ürünlerle 2-3 ayda bir ortam temziliği yerinde olur.
Havalandırma cihazlarının HEPA filtreli olanları yardımcıdır. Bu tür filtre yoksa alerjeni ortamdan uzaklaştıramaz.
Çocuklar için peluş oyuncakların haftada bir 24 saat buz dolabı yada 8 saat deep freeze de tutulması ( bir torba içinde) yerinde olacaktır.